Балаңыз ойыншықтар дүкенiнде шу шығарған жағдайда не iстеу керек?

Өзiңiз әлпештеп өсiрiп отырған балаңыз ойыншықтар дүкенi сөрелерiнде қатар-қатар тiзiлiп жинақы орналастырылған қызыл-жасыл түске боялған түрлi-түстi ойыншықтарға қуанып, секiрiп, мәз болып өзiне ұнаған ойыншықты сатып алдыру үшiн алдымен еркелеп, алып беруiңiздi өтiнiп немесе өзiнiң айтқаны болмаған жағдайда айқай-шу шығарып жатады бұл көпшiлiк орындардағы күнделiктi жиi кездесетiн бәрiмiзге таныс жағдай, ата-аналарға осы жағдайдан шығу үшiн немесе осындай жағдайлардың алдын-алу үшiн мынадай қысқа кеңестер беруге болады:

1. Аталған жағдай қоғамдық орында болғандықтан, баланың жылауы, шу шығаруы сiздi ыңғайсыз жағдайға қалдыруы мүмкiн сонда да алдымен балаңызды жұбатып, тыныштандырып, психикалық тепе-теңдiктi сақтауға тырысу қажет.
2. Баланың назарын басқа жаққа аударып, «Мүмкiн бiз саябаққа барамыз» немесе «Әжеңнiң үйiне барамыз», «Балам сен айналаңа өзiңнiң мiнез — құлқыңмен кедергi келтiрудесiң (сен жылауыңды қоймасаң, бiз дүкеннен шығып кетуге мәжбүр боламыз) деп, баланың арқасынан қағып, оны жақсы көретiнiңiздi сездiрiп, қолынан жетектеп, дүкеннен шығып кетулерiңiзге болады.
3. Баланың қалаған ойыншығын алып бере алмайтындай жағдай болған кезде бұл ойыншықты баланың көзiнше суретке түсiрiп алып, оған кейiн алып беретiнiңiздi айтуға болады.
4. Баланың жылап, ашуы тарқауын сабырлықпен күту. Бұл жағдайда бала өзiне ешкiм көңiл аудармағанын байқаса, тынышталып, жылауын тоқтатады.

Жалпы мұндай жағдайдың алдын алуға кеңес беремiз. Ол үшiн баланың жас ерекшелiктерiне сәйкес дүкенге барар алдында не сатып алатыңызды баламен бiрге жоспарлау бала үшiн де, өзiңiз үшiн де маңызды мәселе болып табылады. Балаға «үйге бiз не алуымыз керек» деген тапсырма берiп, үйге қажеттi заттарды ауызша түгендеп, бiрлесiп жоспар құруға болады. Бұл уақыт өте келе дәстүрге айналып, балаңыздың дүкенде орынсыз қолқа салмауына кепiл болады.

Психологтiң ұсыныстары

Ең алдымен, Сiз өзiңiзге және балаға күнделiктi әдеттегi тәртiп пен режимдi сақтауыңыз керек (ұйқы және ояту уақыты, сабақтың басталу уақыты, олардың ұзақтығы, «үзiлiс» және т.б.). Күнделiктi режимдегi күрт өзгерiстер баланың бейiмделу қабiлетiн айтарлықтай қайта құрылымдау, шамадан тыс қиналу мен стресске әкелуi мүмкiн.

Үйде мәжбүрлi болу кезiнде Сiзге және балаға жақын әлеуметтiк ортамен (телефон, мессенджер арқылы) байланыста болу маңызды, алайда жалпы алынатын ақпараттық ағынды (жаңалықтар, әлеуметтiк желiлердегi таспалар) төмендету қажет, бұл алаңдаушылық деңгейiн төмендетуге көмектеседi. Жақындарыңызбен қарым-қатынас жасау кезiнде коронавирус және әлемдегi алаңдаушылық тудыратын басқа да өзектi жағдайларға назар аудармауға тырысыңыз.

Баланың тәуелсiз әрекет ету кезеңдерiн (оның барлық уақытта көңiлiн аулап, бiр нәрсемен шұғылдандыру) және ұзақ уақытқа созылған ересектермен бiрлескен iстi қарастыру қажет. Негiзгi идея — үйде болу «жаза» емес, жаңа дағдыларды игеруге, бiлiм алуға, жаңа қызықты iстерге арналған ресурс.

Ата-аналарға қажет:

1. Отбасында қолайлы, тыныш, достық атмосфераны сақтау, қолдау, дамыту. Отбасы мүшелерiнiң мейiрiмдi тыныштығы балаға сенiмдiлiк беруге, жағдайды тұрақтандыруға көмектеседi.
2. Баламен үнемi сөйлесуге тырысыңыз, оның тәжiрибелерiне, сезiмдерiне, эмоцияларына байланысты тақырыптар бойынша сөйлесiңiз. Жақын және алыс болашақты талқылауды ұмытпаңыз.
   Баламен болашақты құруға тырысыңыз (бiрақ мәжбүрлемеңiз). Кәдiмгi жылы әңгiме баланы өз күшiне сенуге мәжбүр етедi. Жанашыр болыңыз, қазiр оған қаншалықты қиын екенiн айтыңыз (егер ол бақшаға, мектепке, үйiрмелерге бара алмаймын деп алаңдаса).
3. Баланы өз эмоцияларын әлеуметтiк қолайлы нысандарда бiлдiруге үйрету (агрессия — белсендi спорт, үйде немесе көшеде жасалатын физикалық белсендiлiк арқылы; iшкi жан уайымы — жақын адамдарымен сенiмдi сөйлесу арқылы жеңiлдiк әкеледi).
4. Баланың физикалық белсендiлiгiн ынталандыру. Стресс — бұл, ең алдымен, дененiң физикалық реакциясы, сондықтан физикалық күш-жiгердi қажет ететiн кез-келген әрекет балаға онымен тиiмдi күресуге көмектеседi: үйдi жинау, жаттығу, ән айту, би… Баланы өзiне қызықтырмайтын нәрсеге күш жұмсауға мәжбүрлемеңiз, бiрақ онымен бiрге қандай белсендi iспен айналысқысы келетiнiн анықтауға тырысыңыз.
5. Баланың шығармашылық қол еңбегiн қолдау және ынталандыру (сурет салу, мүсiндеу, модельдеу және т.б.), мұның бәрi «босатудың» бiр түрi, тыныштандырады — қиялдың жұмысы арқылы бала жағымсыз тәжiрибелерден, күнделiктi проблемалардан алшақтайды.
6. Баланы жақын адамдарына (аға буын өкiлдерiне, кiшi балаларға, үй жануарларына) қамқорлық жасауға ынталандыру. Жағымды мiндеттер, «бiреу маған байланысты», «мен бiреуге керекпiн» деген сезiм — бұл мүмкiн стресстi жеңу үшiн қосымша ресурс.
7. Отбасылық дәстүрлердi сақтау. Жақсы отбасылық дәстүр отбасының барлық ұрпақтары үшiн қызықты, пайдалы және сүйiктi болуы маңызды.
8. Көбiне балаға қуаныш, күнделiктi ләззаттан қанағат алу мүмкiндiгiн берiңiз (дәмдi тамақ, босаңсыған ванна қабылдау, қарым-қатынас және т.б.).